www.radartutorial.eu www.radartutorial.eu Radar Temelleri

Hassas Yaklaşım Radarı

Resim 1: Hassas Yaklaşım Radarı PAR 2090 (© 2011 Selex System Integration)

Resim 1: Hassas Yaklaşım Radarı PAR 2090
(© 2011 Selex System Integration)

Hassas Yaklaşım Radarı nedir?

Hassas Yaklaşım Radarı

Hassas Yaklaşım Radarı (Precision Approach Radar, PAR) havaalanlarında kullanılan bir radardır. Bu radar, özgün yaklaşım yordamlarıyla pilotlara ve kule operatörlerine uçakların inişi sırasında destek sağlar. Ağırlıklı olarak askeri havaalanlarında tesis edilmiştir. Sivil havaalanlarında ise pek bir önemi kalmamıştır.[1]

Hassas Yaklaşım Radarı havaalanlarında kullanılan ve uçakların kötü hava koşullarında alana güvenle inmelerini sağlayan bir özel radardır. Bu radar iniş pistinin merkez hattının sağ veya sol tarafında 180 m ye kadar bir açıklık içinde kurulur ve uzaktan kumanda edilir. Uçaklar radar aygıtı tarafından en son yaklaşım- ve iniş evresinde algılanır ve eşlik edilir. Uçağın ideal iniş rotasından sapması halinde pilot telsizle veya oto-pilotla ya da bir özel ekranda kumanda işaretleri vasıtasıyla uyarılır. Talimatların klasik yöntemle telsizle sesli olarak bildirilmesinin (talking-down) şöyle bir üstünlüğü bulunmaktadır: Bu yöntem için uçakta herhangi bir ek aygıtın bulunması gerekmez. Kule operatörü, tekerlek değme noktasına yarım mil kalana kadar pilota azimut ve yükseklik bilgilerini sağlar.

Bir Hassas Yaklaşım Radarının karşılaması gereken teknik parametreler, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) önerilerinde belirtilmiştir. Bu öneriler, teknik parametreleri ve radarın kurulduğu yere ait asgari gereksinimleri içerir.[2]

Hassas Yaklaşım terimi, uçuş yüksekliği ve süzülüş yolunun (ilaveten rota kontrolünün) mevcut radarla kontrol edilmesiyle ilgilidir. Eğer yaklaşım, bir 2-boyutlu radarla yürütülüyorsa, bu bir Hassas-Olmayan-Yaklaşım (Non-Precise Approach) olarak adlandırılır.[3][4] Bu durumda, uçağın bulunması gerekli yükseklik, kule operatörlerince önceden belirli menziller için hazırlanmış çizelgedeki yüksekliklerle karşılaştırılır ve durum telsizle pilota bildirilir.

Resim 2: Raytheon AN/FPN-63 Hassas Yaklaşım Radarının kullandığı biri dikey diğeri yatay Faz Dizi Antenler iki bağımsız radara hizmet eder. (Resim.1 deki radarda ise yine biri dikey diğeri yatay iki yansıtıcı bulunmaktadır.)

Resim 2: Raytheon AN/FPN-63 Hassas Yaklaşım Radarının kullandığı biri dikey diğeri yatay Faz Dizi Antenler iki bağımsız radara hizmet eder. (Resim.1 deki radarda ise yine biri dikey diğeri yatay iki yansıtıcı bulunmaktadır.)

Kullanıldığı yerler

Bir Hassas Yaklaşım Radarının anteninin yönü genellikle bir uçağın yaklaşımı sırasındaki yaklaşım hattına sabitlenir. Ancak uçağın yaklaşım yönünde bir değişiklik olursa (örneğin, rüzgâr yön değiştirmesi nedeniyle) anten tablası döner. Yaklaşım Radar sistemleri aynı anda sadece tek pist olmak kaydıyla, birden daha fazla sayıda iniş/kalkış pistine hizmet verebilir.

Radar bilgileri için bir Beta-Tarama Ekranı kullanılır. Seyretmekte olan uçakların anlık konumlarına ait bilgiler bu ekranda bir dizi yardımcı hatlar ve işaretlerle görüntülenir. Kule operatörleri bu bilgilerden faydalanarak pilota gerekli uyarıları yaparlar.

Bu tür radarlar ilgili noktada bir kalkış yöntemiyle kalibre edilmesi gereklidir. Bunun için, bir küçük uçakla, uçağın yaklaşımının olabildiğince ideal pistte tutulduğu bir test uçuşu yapılır. Eşzamanlı olarak bu iniş pistini net olarak gören bir yüksek çözünürlüklü video kamerayla bu yaklaşım sırasındaki sapmalar kayıt altına alınır. Bu kayıtlara pilota verilecek sesli uyarılar da eklenir. Böylece anten ayar hatası ya da anten çarpıklığı gibi nedenlerin yol açtığı radardaki olası sapmalar fark edilebilir.

Rotadaki düzeltmeler için şu ifadeler kullanılır: ”Your course is slightly left (…right)”, bu talimatla pilot uçuş yönünü düzeltebilir. Eğer uçuş yönü doğru ise ”on course” ifadesi ile doğrulanır. Uçuş yüksekliği az/fazla ise ”…slightly above (…below) glidepath” ve uçuş yüksekliği doğru ise ”On course, on glidepath” denilir.[5]

2–boyutlu radarla, Hassas Yaklaşım Radarı

2-boyutlu radarların ağırlıklı olarak kullanıldığı dönemlerde hassas yaklaşım, radarı prensip olarak çalışma frekansı (genellikle X-bandında) çok az farklı olan, iki adet benzer radarın birleşiminden meydana gelmişti. Bu radarlar her biri küçük fan pervanesi biçimli çizgeye sahip, birbirine 90° dik yerleştirilmiş parabolik yansıtıcı kullanırlar. Bu klasik yapı tarzı maliyetleri aşağıya çektiğinden dolayı halâ modern radarlarda kullanılmaktadır (bakınız Resim 1).

Enine olan anten rota içindir. Radar anteninin bu kısmı sağa ve sola yaklaşık 10° lik sektörde hareket eder ve ideal iniş hattından sapmaları belirler.

Dikey konumda anten süzülme hattı içindir. Bu anten yükseklik açısında -1° ila 8° ya da -1° ila 15° arasında aşağı-yukarı hareket ederek uçağın o anki irtifasındaki sapmaları belirler.

Resim 3: Raytheon AN/GPN-22 Hassas Yaklaşım Radarı birincil ışıyıcı olarak bir Faz Dizilsini kullanır

Resim 3: Raytheon AN/GPN-22 Hassas Yaklaşım Radarı birincil ışıyıcı olarak bir Faz Dizilsini kullanır

3–boyutlu radarla, Hassas Yaklaşım Radarı

Bir 3-boyutlu radarla, bugüne kadar aynı anteni kullanan, iki ayrı radar tek bir radarda toplandı. İki olasılık bulunmaktadır:

Aletli İniş Sistemi

Hassas Yaklaşım Radarı hiçbir şekilde bir Aletli İniş Sistemi (Instrument Landing System, ILS) değildir, zaten Aletli İniş Sistemi bir radar yöntemi de değildir. Bununla beraber, anteni bu tür bir sisteme tümleşik Hassas Yaklaşım Radarları da (örneğin, AN/TPN-22) vardır. Aletli İniş Sistemi pilotlar için bir yöngüdüm yardımı sağlar, ancak bu sistem uçakta ilave donatının bulunmasını gerektirir. Bu aygıt havaalanından yön bulma işaretleri yollar ve bu işaretler uçaktaki bir aygıt tarafından alınır. Rotadaki sapmalar Rotadan Sapma Göstergesi (Course Deviation Indicator, CDI) denen bir aygıtta görüntülenir. Bu aygıt kule operatörlerinin bulunmadığı havaalanlarında uçakların alana güvenle inişlerini sağlar.

Hassas Yaklaşım Radarı resim galerisi
Yükseklik imleci
Yere iniş
(Tekerlek Değme)
Hedef
rotasında
Emniyet imleci
Azimut imleci
Menzil işaretleri

Resim 4: Beta-Tarama-Ekranda bir görüntü

Resim 5: PAR–80 Hassas Yaklaşım Radarındaki yeni sürüm Beta-Tarama- Ekranı

Resim 6: Rotadan Sapma Göstergesi (Course Deviation Indicator, CDI)

Kaynakça:

  1. ICAO: Global Air Navigation Plan for CNS/ATM Systems, Second Edition — 2002, Chapter 7 Surveillance Systems (çevrimiçi)
  2. ICAO: Annex 10 - Aeronautical Communications, Volume I, Chapter 3, Item 3.2.3: The precision approach radar element (PAR), page 3-25 (PDF-page 33)
  3. ICAO: Annex 6 - Operation of Aircraft, Part I, Chapter 1, Definitions, page 1-1 (PDF-page 25)
  4. ICAO: NON-PRECISION INSTRUMENT APPROACH, in Advisory Circular for Air Operators, November 2012, AC No: 008A-CDFA, page 3 (çevrimiçi)
  5. U.S. DEPARTMENT OF TRANSPORTATION, Air Traffic Organization Policy: Air Traffic Control, Section 12. PAR Approaches− Terminal page: 5−12−1 (çevrimiçi)